Een kilo is geen 1.000 gram
Als je over sommige vanzelfsprekende dingen gaat nadenken, zijn ze opeens niet meer zo vanzelfsprekend. En omdat ze zo vanzelfsprekend zijn, denk je er nooit over na. Gelukkig veranderen vanzelfsprekende dingen ook wel eens. Zoals afgelopen week. En toch niet het minste: de kilo.
De meest officiële kilo die je kunt bedenken is vervat in een cilinder van platina-iridium. Ik zou het voorbij lopen op straat maar het klinkt als zeer solide en betrouwbaar. Toch niet helemaal. Die cilinder blijkt de afgelopen 130 jaar heel stiekem maar liefst 50 microgram van zijn gewicht te zijn kwijtgeraakt. Even voor het idee: dat is 50-miljoenste deel van een gram (oftewel 0,00005 gram). Als je het idee hebt continu opgelicht te zijn geweest door de supermarkt moet je dat nog eens overwegen. En het is zeker niet de reden dat deze kilo-standaard nu is aangepast door het Bureau International des Poids et Mesures (BIPM). Voor de wetenschap is het wel belangrijk dat een kilo tot op de vijfde decimaal nauwkeurig is en hoewel de meeste van ons dat niet begrijpen, kunnen we dat wel geloven.
Het BIPM heeft niet voor de gemakkelijke weg gekozen door de cilinder weer 50 microgrammetjes zwaarder te maken. Eens maar nooit meer hebben ze gedacht. De cilinder heeft afgedaan en de “Constante van Planck” heeft zijn intrede gedaan. Ingewikkelde term uit de quantumtheorie maar het komt er op neer dat de kilo altijd de zelfde kilo zal blijven. Gelukkig.
Voor de meter is het BIPM 35 jaar geleden ook al die kant op gegaan. Op de een of andere manier op een wat begrijpelijker manier. De knappe koppen waren in staat om de snelheid van het licht exact vast te stellen: 299.792.458 meter per seconde. En als je daar héél zeker over bent, kun je het ook omdraaien natuurlijk: één gedeeld door dat aantal is het aantal seconden dat het licht er over doet om een afstand van een meter af te leggen. Hoe je dat dan weer vaststelt, gaat de simpele pet te boven.
Wel geruststellend om te zien dat zelfs vaste waarden kunnen veranderen. Vooral omdat al die niet zo vaste waarden als beste oplossingen, technieken en methoden dan zéker kunnen veranderen. Of nee: zúllen veranderen. PRINCE2, Scrum, Agile, het gaat allemaal op de schop. Ooit. Dat is dan weer wel een zekere waarde.