Denk aan Polen en je denkt aan Lech Wałęsa. En misschien aan voordelige stukadoors en schilders. Niet helemaal duidelijk wat die eerste (Lech dus) vandaag de dag doet maar hij moet inmiddels toch heel bekwaam zijn in het krommen van zijn tenen. Om wat er in zijn land gebeurt én hoe het kan dat de Europese Unie niet met de vuist op tafel slaat.

Even terug naar 2004: Polen treedt toe tot de EU. Samen met 9 andere nieuwe lidstaten. Het land kent sinds 1989 vrije verkiezingen en zette daarmee de vrije val van het communisme in Oost Europa in werking dus waarom ook niet. Een mooie beloning voor jarenlang ploeteren in de frontlinie. Polen plukt de Europese vruchten en groeit uit tot de zesde economie in Europa. Allemaal blij.

Op dat moment was een lelijk plantje al 3 jaar aan het groeien: een nieuwe politieke partij genaamd de PiS (partij Recht en Rechtvaardigheid). Lech ziet er ook niets in en stapt in 2006 zelfs uit “zijn” Solidarność als die arbeidersbond de oprichter van de PiS en nieuwe president van Polen Lech Kaczyński steunt. De nieuwe “conservatief-rechtse” partij zoals dat zo mooi heet, is sneller dan verwacht gegroeid en weet 54% van de stemmen aan zich te binden.

Democratisch gekozen dus maar daarom niet minder zorgelijk. De partij pleit voor herinvoering van de doodstraf, wil verruiming van bevoegdheden van de president, is tegen abortus en euthanasie en wil niets weten van homo-acceptatie. Alsof we weer terug gaan naar de tijd van het ijzeren gordijn.

Even lijkt het er op dat de PiS van tijdelijke aard is als de verkiezingen in 2007 tegenvallen. En een vliegtuigongelijk in 2010, waarbij Lech Kaczyński om het leven komt, zorgt voor het moeten afstaan van de politieke hoofdrol. Ongelovelijk maar waar: Kaczyński heeft een eeneiige tweelingbroer (Jaroslaw) die de PiS in 2015 weer aan de macht helpt en in oktober van dit jaar de parlementsverkiezingen wint. En dan verbaast het niet als dit parlement afgelopen vrijdag een wet aanneemt die kritiek verbiedt op beslissingen genomen door de PiS.

De EU zit inmiddels heus niet stil. Via het Europese Hof van Justitie worden allerlei acties op touw gezet om Polen in te binden en op andere gedachten te brengen. Brussel heeft wat dat betreft al eens eerder zijn tanden getoond (met succes) toon Polen in 2018 dreigde rechters met vervroegd pensioen te sturen. Maar dat ingrijpen brengt steeds meer dilemma’s met zich mee als de doorsnee Pool klaarblijkelijk geen moeite heeft met de koers die al jaren wordt gevaren en met steeds meer overtuiging zijn steun uitspreekt. Dat (gelukkig) meer dan de helft van de kiezers een ander vakje rood heeft gekleurd, geeft houvast. Én een groeiende kans op een burgeroorlog.