Stille revoluties
Veel revoluties worden bekroond met een naam die niet strookt met de dramatische en schrijnende achtergrond van het stukje geschiedschrijving. Alsof de confrontatie met de wereldburger zachtjes moet landen en niet de intentie gewekt mag worden dat we getuige zijn van een ingrijpende gebeurtenis. De Praagse Lente van 1968, de Anjerrevolutie van 1974 in Portugal, de Fluwelen Revolutie eind jaren 80 in Tsjecho-Slowakije, de Kirgizische Tulpenrevolutie van 6 jaar geleden en de Jasmijnrevolutie zoals de vrijheidstrijd in het Midden Oosten werd gedoopt die dit jaar in Tunesië losbarstte.
Zo plotseling als deze burgerrevoluties ontstaan, zo geleidelijk en haast stiekem is al een aantal jaren een revolutie gaande in de beleggingsindustrie. Vanaf het moment dat op 1 november 2007 de Europese MiFID (Markets in Financial Instruments Directive) van kracht is, wordt geknabbeld aan de vaak monopolistische marktposities van beurzen en afwikkelingsorganisaties. Waar vóór de MiFID periode Euronext de scepter zwaaide als centrale handelsplaats en LCH.Clearnet de clearingactiviteiten die daaruit voortkwamen voor haar rekening nam, kennen we vandaag de dag een keur aan partijen die zich op deze marktsegmenten hebben gestort.
Six Swiss Exchange (voorheen VIRT-X), CHI-X, BATS en TOM zijn uitgegroeid tot geduchte concurrenten en als TOM het kort geding dat zij deze week aanspande tegen Euronext wint, is de kans groot dat zij ook op het derivatenvlak een tegenspeler van formaat gaat worden. Op het gebied van beleggingsfondsen gooide BlackRock de knuppel in het hoenderhok met het voornemen een eigen beurs op te zetten. De onaantastbaar geachte London Stock Exchange (LSE) voelt zich zo in het nauw gedreven dat zij afgelopen dinsdag aankondigde samenwerking te zoeken met de Toronto Stock Exchange.
Aan de clearing kant (het netjes afwikkelingen van de geld- en stukkenstromen nadat de transactie is uitgevoerd) is het bijkans nog drukker geworden. Het Nederlandse EMCF (European Multilateral Clearing Facility) timmert met een aantal van bovengenoemde alternatieve beurzen als klant prima aan de weg en maakt het LCH.Clearnet lastig. Laatstgenoemde leert snel en gaat afgelopen maand met CHI-X een samenwerkingsverband aan voor het afwikkelen van zgn. CFD’s. Partijen als EuroCCP (dochter van het Amerikaanse DTCC) en SIX x-clear delen mee in de opengebroken markt en nieuwe partijen als NYPC dienen zich aan. De afwikkelingsmarkt is klaarblijkelijk zelfs zo winstgevend dat NYSE-Euronext in de zomer van het vorige jaar besloot de samenwerking met LCH.Clearnet in 2012 op te zeggen en zelf clearingactiviteiten te gaan ontplooien.
De MiFID is duidelijk met vlag en wimpel geslaagd als het gaat om het bevorderen van meer efficiënte markten (lees: meer concurrentie). De consument profiteert daarvan. Onderzoek van Beursbulletin toont aan, dat de gemiddelde transactiekosten van online beleggen in Nederland tussen 2005 en 2010 met bijna 40% zijn gedaald.
Dit wapenfeit verliest deels zijn overwinningsglans door het toegenomen risico waar de eindbelegger mee geconfronteerd wordt. Door het ontstane kluwen aan onderlinge links tussen beurzen en clearingplatformen (interoperabiliteit genoemd) en de vele wederzijdse belangen bestaat lang niet altijd een goed inzicht in de financiële betrouwbaarheid en de risico’s die cliënten lopen. Een gevaar dat sinds de kredietcrisis aan relevantie en realiteit heeft gewonnen en dat de ECB met een inhaalslag onder controle probeert te krijgen. Naar gisteren bleek voelt zelfs de EU zich geroepen haar steentje bij te moeten dragen. Zijn er gelukkig toch nog gevestigde machten die wat geluid maken.