Kardinaal Marc Ouellet is door de paus benoemd tot hoofd van de congregatie van bisschoppen. Interessant voor aanhangers van de katholieke kerk en juist daarom opvallend als nieuwsfeit in een gerenommeerde krant als “Het Financieele Dagblad”. Of toch niet?

De katholieke kerk staat gelijk aan Vaticaanstad. Formeel een onafhankelijk land met nog geen 1.000 inwoners maar wel met een eigen bank: het Instituut voor Religieuze Werken (“Istituto per le Opere di Religione” of kortweg IOR). De in de volksmond genoemde Vaticaanse Bank is niet scheutig met cijfertjes maar het geschatte vermogen bedraagt zo’n 5 miljard Euro, verdeeld over 40.000 rekeningen en beheerd door zo’n 130 medewerkers. Naar verluid wordt de bank door “bancaire professionals” geleid. Dat de feitelijke touwtjes, via een panel van vijf kardinalen, in handen zijn van de paus wekt uiteraard geen verbazing.

Al met al een relatief kleine bank dus (Rabobank beheert al gauw het 40-voudige) maar desalniettemin een bank die meetelt. En dan is elke beweging van de feitelijke “decisionmakers” vanuit financieel journalistiek oogpunt noemenswaardig.

Die journalistiek heeft wat dat betreft over “beweging” niet te klagen. De IOR heeft sinds haar oprichting in 1942 meerdere schandalen te verwerken gekregen, waaronder de vermeende financiering van gevluchte nazi’s aan het einde van WOII en het bankroet van Banco Ambrosiano in 1982. Maar ook in het recenter verleden is de bank onder vuur genomen. Begin juni werd de bank beticht van het witwassen van tientallen miljoenen Euro’s, nadat ze eind 2009 en in 1993 ook al eens van dat vergrijp verdacht werden. En vorige week nog stonden de schijnwerpers op een van vastgoedfraude verdachte kardinaal.

Onderzoek naar deze vermeende gebeurtenissen verloopt moeizaam. Niet in de laatste plaats omdat Vaticaanstad zich snel beroept op het “Verdrag van Lateranen” waarin is overeengekomen dat de katholieke kerk is vrijgesteld van inmenging door de Italiaanse staat. Saillant daarbij is dat Vaticaanstad tot op de dag van vandaag de Europese regels m.b.t. het bestrijden van witwassen (in Nederland bekend onder de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme; de Wwft) niet heeft overgenomen. De weg van toezicht door de Italiaanse centrale bank is op basis van soevereiniteit afgesneden. Het argument dat Vaticaanstad geen lid is van de Europese Unie is met de Euro als officiële munteenheid moeilijk droog te houden.

Het is duidelijk dat de financiële pers de gebeurtenissen binnen de katholieke kerk zal blijven volgen. Een geruststellende gedachte is dat Vaticaanstad haar grondgebied niet aan buitenlandse bancaire instellingen aanbiedt.