Het monument in Berlijn ter nagedachtenis aan de Jodenvervolging wordt gedragen door een zin uit de pen van Auschwitz-overlevende Primo Levi: “Het is gebeurd en daarom kan het weer gebeuren”. Levi is helaas in 1987 op 67-jarige leeftijd overleden. Het zou meer dan interessant zijn om te weten hoe Levi vandaag de dag tegen dit motto zou aankijken. Actueel of achterhaald?

Een cliché: de wereld is de afgelopen 65 jaar sterk veranderd. En zeker niet alleen in positieve zin. In de juiste setting kunnen zelfs melancholieke gevoelens naar boven komen maar het gezond verstand zal uiteindelijk overtuigend kiezen voor het heden. Alle zware investeringen in alle decennia die achter ons liggen, hebben een sterker en bewuster mens opgeleverd. Véél sterker en véél bewuster. We zijn als individu met een eigen en vrijgevochten persoonlijkheid nog maar moeilijk te vergelijken met het individu dat bewust de oorlogsjaren heeft meegemaakt. Die absolute vooruitgang is alles waard. Het biedt zelfs grond voor de stelling dat een herhaling van de Holocaust, zoals die feitelijk al begon in het jaar dat Hitler aan de macht kwam (1933), ondenkbaar is. De jaarlijks groeiende belangstelling voor herdenking en viering, met name van nieuwe generaties, verstevigt dat fundament. Het nationale afgrijzen van een verstoring van de 4-mei traditie op De Dam maakt het zelfs tastbaar en het feit dat serieus gesproken wordt over een jaarlijkse nationale feestdag op 5 mei zegt veel.

Levi had dit alles mogelijkerwijs in een positief perspectief geplaatst. We zijn scherp, reageren fel en nemen de bewaking van het erfgoed uiterst serieus. Waarschijnlijker is, dat ook Levi moeite gehad zou hebben met de keerzijde van de medaille. In een omgeving waarin de teugels gevierd worden ten behoeve van het individu, is sporadische ontsporing daarvan onberekenbaarder. Het is wellicht een kleine prijs die betaald moet worden voor de grote winst die geboekt is.